Giáo dục tích hợp trong nhà trường: Thực trạng và xu hướng

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, giáo dục tích hợp đã và đang trở thành xu thế tất yếu. Việc xây dựng mô hình dạy học tích hợp không chỉ góp phần phát triển năng lực toàn diện cho người học mà còn gắn kiến thức với thực tiễn và định hướng nghề nghiệp.

Sáng 10/6, Trường Đại học Thủ đô Hà Nội đã tổ chức Hội thảo khoa học “Giáo dục tích hợp trong nhà trường: Thực trạng và xu hướng”. Tham dự Hội thảo có PGS.TS. Nguyễn Tiến Trung, Tổng Biên tập Tạp chí Giáo dục; PGS.TS. Nguyễn Xuân Thành – Hiệu trưởng Trường Bồi dưỡng Cán bộ giáo dục Hà Nội; TS. Nguyễn Thị Quý – Vụ Giáo dục phổ thông, Bộ GD&ĐT; TS. Đặng Văn Sơn – Trung tâm Nano và Năng lượng, ĐH KHTN – ĐHQGHN, lãnh đạo một số trường phổ thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Về phía Trường Đại học Thủ đô Hà Nội, tham dự Hội thảo có PGS.TS. Đỗ Hồng Cường, Hiệu trưởng Nhà trường; TS. Trần Thị Hà Giang, Trưởng khoa Sư phạm cùng cán bộ, giảng viên và sinh viên trong khoa.

Dạy học tích hợp – xu hướng tất yếu

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (GDPT 2018) được xây dựng thay thế chương trình cũ, chuyển từ giáo dục định hướng nội dung sang mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, đáp ứng yêu cầu của thời đại mới. Học sinh được định hướng để trở thành những công dân toàn diện, có năng lực tự học, tư duy phản biện, sáng tạo và sẵn sàng đối mặt với những thay đổi trong cuộc sống.

PGS.TS. Đỗ Hồng Cường, Hiệu trưởng Nhà trường phát biểu khai mạc Hội thảo

Một trong những nét nổi bật của Chương trình GDPT 2018 là giáo dục tích hợp; ở đó các môn học/hoạt động giáo dục có tính liên ngành, xuyên ngành, đa ngành, hướng đến phát triển phẩm chất, năng lực người học. Trong chương trình có 4 môn học/hoạt động tích hợp, đó là: Khoa học tự nhiên, Lịch sử - địa lý, Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp và Giáo dục địa phương.

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Hiệu trưởng Trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội phân tích: Lịch sử và địa lý được thiết kế theo các phần lịch sử và địa lý tương đối độc lập, ở mỗi lớp có một số chuyên đề chung (6 – 10 tiết). Trong khi đó, Khoa học tự nhiên thì các lớp 6, 7, 8, 9 đều có 3 phần tương ứng với kiến thức thuộc lĩnh vực lý, hoá, sinh với 3 mạch kiến thức tương đối đồng đều về tỷ lệ. Ở lớp 6, kiến thức hoá chiếm 20%, sinh 38%, lý 32%; ở lớp 7, tỷ lệ này là 24% hoá, 28% lý, 38% sinh; lớp 8, hoá và sinh chiếm 31%; lý chiếm 28% còn lớp 9, lý và hoá chiếm 31%, sinh chiếm 29%.

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Hiệu trưởng Trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội chia sẻ tại Hội thảo

Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp được thiết kế riêng cho từng cấp học: cấp tiểu học là khám phá, rèn luyện bản thân, phát triển quan hệ; cấp THCS là hoạt động xã hội, hướng đến tự nhiên và hướng nghiệp và ở cấp THPT là hoạt động hướng nghiệp (năng lực, sở trường, hứng thú nghề nghiệp).

Nội dung tích hợp Giáo dục địa phương gồm các vấn đề về văn hoá, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp… của địa phương, bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc chung thống nhất cả nước.

Theo PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, việc triển khai giảng dạy các môn học, nội dung tích hợp trong các nhà trường vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Đơn cử, môn Khoa học tự nhiên, nếu phân công giáo viên lý, hoá, sinh cùng dạy thì khó khăn trong xếp thời khoá biểu, nếu phân công một giáo viên đảm nhận cả môn học thì giáo viên chưa đủ năng lực, tự tin. Còn với Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp và nội dung Giáo dục địa phương, chủ yếu các nhà trường vẫn phân công cho một giáo viên đảm nhận cả hôm học nên khó khăn cho giáo viên và ảnh hưởng đến chất lượng.

Cùng với đó, việc tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá các môn học/nội dung tích hợp còn nhiều hạn chế. Việc kiểm tra đánh giá định kỳ với các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và địa lý chủ yếu ghép cơ học các mạch nội dung, khó khăn trong đánh giá năng lực tích hợp. Với Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp chủ yếu tổ chức dạy học như các môn học khác, chia đều mỗi tuần 3 tiết: chào cờ, sinh hoạt lớp theo chủ đề và chưa thể hiện đúng yêu cầu cần đạt. Còn Giáo dục địa phương phần lớn mới chỉ dạy học trên lớp, chia đều mỗi tuần 1 tiết, chưa bảo đảm sự phù hợp về nội dung và tiến độ dạy học với các môn học liên quan.

Giải pháp tăng chất lượng giáo dục tích hợp

Để nâng cao chất lượng giáo dục tích hợp, Bộ GD&ĐT đã có nhiều văn bản hướng dẫn giúp gợi mở, định hướng về phương pháp, cách thức xây dựng kế hoạch giáo dục, phân công giáo viên, phương pháp giảng dạy…. trong toàn ngành.

Các đại biểu đã gợi mở một số giải pháp để triển khai thành công giáo dục tích hợp. Đầu tiên là thực hiện hiệu quả việc xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường, phân công giáo viên dạy các môn học, hoại động giáo dục tích hợp phù hợp với năng lực chuyên môn của giáo viên (theo các văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT); tổ chức xây dựng phân phối chương trình các môn học, hoạt động giáo dục phù hợp với phân công giáo viên để xếp thời khoá biểu hợp lý cho cả năm học (35 tuần); trong đó lưu ý: không bắt buộc chia đều số tiết/tuần; không bắt buộc phải dạy học ở tất cả các tuần.

Các nhà trường xếp thời khoá biểu sử dụng quỹ thời gian của cả 2 buổi/ngày, không dồn ép tất cả các tiết học theo chương trình vào 1 buổi (cần xen kẽ các hoạt động tự và các hoạt động giáo dục khác) để sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất, giảm áp lực đối với giáo viên học sinh.

Một yếu tố quan trọng, đó là các trường xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, tăng cường hoạt động tự học, trải nghiệm của học sinh ngay trong khuôn viên nhà trường (yêu cầu cụ thể sản phẩm tự học, trải nghiệm phải hoàn thành).

Cùng với đó, cần tăng cường tập huấn cán bộ, quản lý, giáo viên, nhân viên, đáp ứng yêu cầu xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường, kế hoạch bồi dưỡng của giáo viên…

Hà Nội hiện đang xây dựng 15 chuyên đề bồi dưỡng giáo viên và sẽ thực hiện bồi dưỡng trong thời gian tới, tập trung 3 nhóm vấn đề: hiệu trưởng các cấp học phải xây dựng chương trình giáo dục của nhà trường; giáo viên phải dạy học cho tốt; nhân viên phải biết chuẩn bị điều kiện phục vụ dạy học. Hình thức bồi dưỡng giáo viên cần được tiến hành thường xuyên, liên tục, ngay tại trường, ứng dụng CNTT, có hệ thống quản lý học tập LMS, giáo viên tập huấn được cấp tài khoản, được dành thời gian cho lớp học, tự học, tự nghiên cứu tài liệu, trả bài, nộp sản phẩm, sau đó tập huấn sâu…; có như vậy mới đảm bảo yêu cầu.

Ban tổ chức Hội thảo đã nhận được tổng cộng 69 bài viết, tham luận, tập trung vào các nội dung: Cơ sở lí luận và thực tiễn của giáo dục tích hợp; Các mô hình dạy học tích hợp hiệu quả; Xu hướng phát triển giáo dục tích hợp trong tương lai; Các giải pháp và chính sách thúc đẩy giáo dục tích hợp;  Đổi mới đào tạo giáo viên tại các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu giáo dục tích hợp.

Hội thảo là diễn đàn khoa học để các nhà nghiên cứu, cán bộ quản lý, giảng viên, giáo viên các cấp cùng chia sẻ kết quả nghiên cứu, mô hình thực tiễn và định hướng phát triển giáo dục tích hợp trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2016 và giáo dục đại học. 

Trường Đại học Thủ đô Hà Nội và Tạp chí Giáo dục đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác

Tại Hội thảo, Trường Đại học Thủ đô Hà Nội và Tạp chí Giáo dục đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác. Đây không chỉ là sự kiện đánh dấu mối quan hệ hợp tác chính thức giữa hai đơn vị mà còn là cam kết cùng đồng hành trong việc nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu và truyền thông học thuật trong lĩnh vực giáo dục. Qua đó, góp phần lan tỏa các sản phẩm khoa học, mô hình đổi mới sư phạm đến với cộng đồng chuyên môn rộng lớn hơn, mở ra nguồn lực hợp tác vững chắc từ một cơ sở đào tạo sư phạm có uy tín và năng động, góp phần làm phong phú thêm nội dung nghiên cứu thực tiễn giáo dục.